با شنیدن نام امام هشتم علی بن موسی الرضا صلوات الله علیه اولین خصوصیتی که از ایشان به ذهن هر دلداده ای می رسد رأفت و مهربانی غیر قابل وصف ایشان است. هر کسی که بر حریم رضوی وارد شده باشد این احساس پاک او سراسر وجودش را فرا گرفته است که بر آستان آقایی مهربان وارد شده است. جذبه معنوی حرم نشان از جاذبه بی مانند صاحب حرم است. او کسی است که هم نام جد بزرگوارش امیرالمۆمنین علیه السلام است. او همان است که جدش رسول الله صلی الله علیه و آله در باره او تعبیر پاره تن و جان من دارد. و او کسی است که روضه خوان جدش اباعبدالله الحسین علیه السلام است.

او هشتمین خورشید فروزنده از تبار فاطمه علیهاالسلام است. او فرزند باب الحوائج الی الله موسی بن جعفر علیهماالسلام است. او ضامن هر آن کسی است که به درگاهش پناه آورد. و او همان بزرگواری است که در سه جای سر نوشت ساز به دیدار زائرانش خواهد آمد. او ضامن بهشت بر زائران با معرفت خود است. او عالم آل محمد صلی الله علیه و آله است.

از رأفت بی مثالش چه می توان گفت که کسی را توان نیست حق مطلب ادا نماید. هر چند چیزی که عیان است و آن مهربانی امام رضا علیه السلام است چه حاجت به بیان است؛ با این وجود آب دریا را اگر نتوان چشید هم به قدر تشنگی باید چشید. برای عرض ارادت به ساحت قدسی امام رئوف لازم است چند کلامی در خصوص این ویژگی حضرتش سخن به میان آورد.

رأفت امام رئوف بر زائرانش

رأفت امام رضا علیه السلام بر زائرانش را باید در توجه و نگاه رحیمانه ایشان به آنان مشاهد کرد؛ و این نگاه رحیمانه در پاک نمودن زائران از گناهانی است که مرتکب شده اند و نیز صفای دل از آلودگی ها که همین امر باعث برطرف شدن غم و اندوه زائر نیز خواهد شد از این روست که در روایتی از حضرت رسول صلی الله علیه و آله است که می فرمایند: سَتُدْفَنُ‏ بَضْعَهٌ مِنِّی بِخُرَاسَانَ مَا زَارَهَا مَکْرُوبٌ إِلَّا نَفَّسَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ کَرْبَهُ وَ لَا مُذْنِبٌ إِلَّا غَفَرَ اللَّهُ لَهُ ذُنُوبَهُ‏. [۱]

و چه رأفتی از این بالاتر که حضرت در سخترین لحظات به فریاد زائران قبرش برسد و آنها را از ترس آن روزهای هولناک که هر کس در پی پناهگاهی است پناه دهد؟

در روایتی از حضرت رضا علیه السلام است که می فرماید: «مَنْ زَارَنِی عَلَى بُعْدِ دَارِی أَتَیْتُهُ یَوْمَ الْقِیَامَهِ فِی ثَلَاثَهِ مَوَاطِنَ حَتَّى أُخَلِّصَهُ مِنْ أَهْوَالِهَا إِذَا تَطَایَرَتِ الْکُتُبُ یَمِیناً وَ شِمَالًا وَ عِنْدَ الصِّرَاطِ وَ عِنْدَ الْمِیزَان‏.» [۲]

یعنی هر کس با دوری راه به زیارت من بیاید من در سه جا نزد او می آیم تا او را از سختی های آنجا نجات دهم: یکی آنجایی که نامه عمل به دست راست و چپ انسان ها داده می شود؛ دوم نزد پل صراط و سوم کنار میزان. (آنجایی که ارزش اعمال انسانها سنجیده می شود.)

و در نهایت رأفت حضرت بر زائرانش در عاقبت نیک آنان خواهد بود که جایگاه زائران حضرتش بهشت و از آن مهم تر حرام شدن بدن آنان بر آتش جهنم است چرا که عاقبت همه محبان اهل بیت علیهم السلام بهشت است اما ممکن است در اثر گناهان و آلودگی های مرتکب شده مدتی هم در آتش جهنم بسوزند که از این رو نسوختن در آتش از ورود به بهشت مهم تر بنظر می رسد.

در روایتی دیگر از حضرت رسول صلی الله علیه و آله درباره مۆمنی که فرزندش امام رضا علیه السلام را در خراسان زیارت کنند آمده است:

سَتُدْفَنُ‏ بَضْعَهٌ مِنِّی بِأَرْضِ خُرَاسَانَ لَا یَزُورُهَا مُۆْمِنٌ إِلَّا أَوْجَبَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ الْجَنَّهَ وَ حَرَّمَ جَسَدَهُ عَلَى النَّارِ. [۳]

یعنی هیچ مۆمنی او را زیارت نمی کند جز اینکه خداوند بهشت را بر او واجب و بدنش را بر آتش حرام گرداند.

در تشرف حاج علی بغدادی خدمت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف نیز روایت فوق از سوی حضرت تأیید شده است؛ در آنجایی که حاج علی از حضرت چنین سۆال می کند:

گفتم: سیدنا مسأله! فرمود: بپرس. گفتم: سنه هزار و دویست و شصت و نه حضرت رضا علیه السلام را زیارت کردیم و در درود یکى از عربهاى شروقیه را که از بادیه نشینان طرف شرقى نجف اشرف‏اند ملاقات کردیم و او را ضیافت کردیم و از او پرسیدیم که، چگونه است ولایت رضا علیه السلام؟ گفت: بهشت است.

امروز پانزده روز است که من از مال مولاى خود حضرت رضا علیه السلام خورده‏ام چه حد دارد منکر و نکیر که در قبر نزد من بیایند! در مهمانخانه آن جناب، گوشت و خون من از طعام آن حضرت روییده. این صحیح است على بن موسى الرضا علیهما السلام مى‏آید و او را از منکر و نکیر خلاص مى‏کند؟ فرمود: آرى و الله جد من ضامن است. [۴]

در این تشرف علاوه بر ضمانت بهشت برای زائران آستان قدس رضوی خلاصی از فرشتگان سۆال کننده در قبر نیز از دیگر ضمانت های حضرت رضا علیه السلام نسبت به زائران شمرده شده است.

دلاکی توسط امام

حضرت رضا علیه السلام وارد حمام شد شخصى گفت: مرا دلاکى کن شروع کرد به کیسه کشیدن؛ در این بین آن جناب را شناخت؛ آن مرد عذرخواهى می‌کرد ولى امام علیه السّلام در ضمن اینکه او را دلخوش می‌نمود او را کیسه می‌کشید.[۵]

اگر از مقام امامت و خلیفه اللهی امام هشتم صرف نظر شود با این وجود نیز می توان چنین نتیجه گرفت که: از آنجایی که امام رضا علیه السلام شهید در راه خداست[۶]، زنده است و چون شهید زنده است آبرومند درگاه الهی بوده، دارای شفاعت است [۷] هم در دنیا و هم در آخرت‌. در دنیا با واسطه شدن در برآورده شدن حاجات و در آخرت با ضمانت مۆمنان برای ورود به بهشت و نجات از اهوال قیامت. و همه اینها گواهی است از دل مهربان حضرت، که هر زائری با ورود به حرمش احساس سبکی از گناهان می کند و آرامشی وصف ناپذیر او را فرا می گیرد که همه از لطف و رأفت رضوی است.

پی نوشت:

۱٫ ابن بابویه، محمد بن على، من لا یحضره الفقیه، ۴جلد، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم – قم، چاپ: دوم، ۱۴۱۳ ق. ج‏۲ ؛ ص۵۸۳

۲٫ همان، ج‏۲ ؛ ص۵۸۴

۳٫ابن بابویه، محمد بن على، الأمالی (للصدوق)، ۱جلد، کتابچى – تهران، چاپ: ششم، ۱۳۷۶ش، ص ۶۳

۴٫مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی، قم: انتشارات اسوه، ص۴۸۴ -۴۸۸  (در ذیل دعاء وداع کاظمین علیهما السلام)

۵٫ علامه مجلسى / مترجم موسى خسروى، ‏زندگانى حضرت امام رضا(ع)، ترجمه بحار الأنوار، تهران: ‏نشر اسلامیه، چاپ:اول، ۱۳۸۰ ش‏، ص۹۱

۶٫ ابن بابویه، محمد بن على، عیون أخبار الرضا علیه السلام، ۲جلد، نشر جهان – تهران، چاپ: اول، ۱۳۷۸ق، ج‏۲ ؛ ص۲۵۶

«عَنْ أَبِی الصَّلْتِ عَبْدِ السَّلَامِ بْنِ صَالِحٍ الْهَرَوِیِّ قَالَ: سَمِعْتُ الرِّضَا ع یَقُولُ وَ اللَّهِ مَا مِنَّا إِلَّا مَقْتُولٌ شَهِیدٌ فَقِیلَ لَهُ وَ مَنْ یَقْتُلُکَ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ قَالَ شَرُّ خَلْقِ اللَّهِ فِی زَمَانِی یَقْتُلُنِی بِالسَّم.»‏

۷٫ همان، ج‏۲ ؛ ص۲۵۸

«عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ الْبَزَنْطِیِّ قَالَ سَمِعْتُ الرِّضَا ع یَقُولُ‏ مَا زَارَنِی أَحَدٌ مِنْ أَوْلِیَائِی عَارِفاً بِحَقِّی إِلَّا تَشَفَّعْتُ لَهُ یَوْمَ الْقِیَامَهِ.»

سید روح الله علوی           

بخش تاریخ و سیره معصومین تبیان