قرض الحسنه/شهروز صبوری

در قرآن، سیزده بار با واژه های گوناگون، سخن از قرض به میان آمده و به آن تأكید شده است. در هر جا كه كلمه «قرض» آمده به دنبال آن كلمه «حَسناً» نیز آمده است.از این رو در اسلام به وام بی بهره «قرض الحسنه» می گویند. این تركیب بیانگر آن است كه قرض دادن باید به صورت نیكو انجام شود. نیكویی آن را می توان از چند جهت تصوّر كرد: 1. آبرومندانه باشد. 2. بی منّت باشد. 3. بدون چشم داشت به سود و بهره باشد. 4. برای خشنودی خدا باشد. 5. از روی میل و علاقه باشد.
در آیه 20 سوره مزّمّل می خوانیم:
وَ أَقِیمُوا الصَّلاهَ وَ آتُوا الزَّكاهَ وَ أَقْرِضُوا اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً
و نماز را برپا دارید و زكات را ادا كنید و به خدا قرض الحسنه دهید.
در آیه 17 تغابن می خوانیم:
إِنْ تُقْرِضُوا اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً یُضاعِفْهُ لَكُمْ وَ یَغْفِرْ لَكُمْ وَ اللَّهُ شَكُورٌ حَلِیمٌ:
اگر به خدا قرض الحسنه دهید، آن را برای شما چند برابر سازد و شما را می بخشد و خداوند تشكّركننده
و بردبار است.
و نماز را برپا دارید و زكات را ادا كنید و به خدا قرض الحسنه دهید.
در تعریف قرض الحسنه از منظر قانونی و حقوقی نیز داریم :قرض الحسنه اعطايي عقدي است كه به موجب آن بانك (بعنوان قرض دهنده) مبلغ معيني را طبق ضوابط مقرر به اشخاص حقيقي و يا حقوقي (به عنوان قرض گيرنده) به قرض واگذار مي نمايد. تعهد بازپرداخت قرض گيرنده، صرفاً معادل مبلغ دريافتي بعلاوه كارمزد آن خواهد بود.
با وجود تاکیدات فراوان در مورد مفهوم قرض الحسنه در دین مبین اسلام و قانون بانکداری اسلامی کشور امروزه این مفهوم در چه وضعیتی قرار دارد؟ آیا هر کسی به راحتی به منابع قرض الحسنه دسترسی دارد؟ آیا مردم با این مفهوم به اندازه کافی آشنایی دارند؟ آیا بانکها و موسسات مالی رغبتی به پرداخت چنین وامهایی دارند؟ و سوالات بیشماری که میتوان در این رابطه مطرح کرد تا جایگاه قرض الحسنه در کشور مشخص شود و راهکارهای مورد نیاز برای تشویق و افزایش گرایش مردم به این سمت را مشخص نمود.
امروزه اکثر بانکهای کشور خصوصی شده و حتی بانکهای دولتی نیز با توجه به شرایط و وضعیت اقتصادی کشور روی به وامهای تجاری آورده و کمتر اشتیاقی به پرداخت وامهای قرض الحسنه نشان میدهند به طوریکه همه روزه شاهد مسابقه بانکها در افزایش نرخ سود اعطایی به سپرده های مردم و بالطبع افزایش نرخ بهره از وامهای اعطایی هستیم . در کنار این حتی اگر با نرخ بهره و سود بانکی نیز کنار بیاییم مشکل اساسی دیگری نیز که در راه وامهای بانکی قرار دارد بوروکراسی و کاغذبازی موجود در بانکها هست به طوریکه برای اعطای یک وام یک میلیونی باید چند ضامن کارمند و بازاری و … و چندین چک و سفته و سند دیگر به بانک ارائه شود که اکثریت مردم از آن عاجز هستند و همین مسائل باعث میشود تا قید وامهای بانکی را حتی در زمان اجبار زده و روی به روشهای دیگر بیاورند پس چاره کار در چیست؟ و برای رفع این مشکل چه باید کرد؟
عمل به سنت حسنه قرض الحسنه و دستور خداوند چاره کار میباشد و برنامه مدون ما در این زمینه در قرآن و آموزه های دینی موجود میباشد که با عمل به آنها میتوان بسیاری از مشکلات اقتصادی فوق را حل نمود به طوریکه اگر شاهد باشید امروزه در بسیاری از خانواده ها , محلات , مساجد و … صندوق های قرض الحسنه به راه افتاده است که سرمایه های اندک افراد را جمع کرده و مشکلات بسیاری از کار آنها را حل میکند و بدون هیچ نیازی به مسائل اداری و بانکی و قوانین موجب رفع نیازهای اقتصادی میشود . پس باید مسئولین امر و دولت در راه تقویت این صندوق ها و آشنایی هر چه بیشتر مردم با آنها تلاش کرده و با تقویت آنها سعی در سهیم کردن خود مردم در امور اقتصادی نموده و بسیاری از مشکلات را بوسیله خود مردم حل نماید.
هر چند برخی مسائل و اتفاقاتی که در سالهای اخیر در برخی از موسسات و صندوق های قرض الحسنه رخ داده است و برخی ورشکستگی ها و … باعث کم شدن اعتماد مردم به این صندوق ها شده و آنها همدیگر را از سپرده گذاری در این صندوق ها برحذر میدارند ولی باید توجه داشت که اگر یک یا چند صندوق ورشکست شده اند صدها و هزاران صندوق به صورت کاملا سالم در حال فعالیت و رفع مشکلات مردم هستند پس نباید گناه چند صندوق را به پای کل قضیه قرض الحسنه نوشت و در راه تقویت و استفاده مفید از ظرفیت این صندوق ها کوشا بود.
در نهایت اینکه مردم باید با کارکردهای مفهوم قرض الحسنه آشنا شوند و در راه اندازی صندوق های قرض الحسنه در مقیاس کوچک و در بین دوستان و آشنایان فعالیت نمایند و دولت نیز فعالیت های سالم این موسسات را مورد حمایت قرار داده و موجبات عملی شدن این اصل اسلامی در جامعه را فراهم آورد که یقینا راه حل بسیاری از مشکلات اقتصادی جامعه در گرو تاسیس چنین صندوق هایی است به طوریکه اکنون صندوق هایی هستند که با سرمایه های اندک افراد (هر عضو تنها صد هزار تومان) سرمایه کلان صدها میلیونی بوجود آورده و از این ذخیره به اعضا وامهای بدون بهره و بدون هیچ کاغذبازی و معطلی و … اعطا می نمایند.