سابقه تاریخی شهر سیس: 

با توجه به منابع موجود و آن چه از قرائن و آثار استنباط می گردد بنای این شهر و سکونت در آن به تاریخ قبل از اسلام بر می گردد. همان طوری که در کتب تاریخی ذکر شده لشکرکشی  هشتم سارگن دوم در سال 714 قبل از میلاد (یکی از پادشاهان آشور) به قلمرو آذربایجان بوده است و در این لشکرکشی ها ذکر شدن سیس به عنوان یکی از آبادی های مهم و بزرگ ارونق و انزاب از ایام قدیم دلالت بر سکون و آباد بودن آن است.

در زمانی که لشکر اسلام به سال 22 هـ.ق برابر با 642 میلادی جهت فتح آذربایجان به این دیار آمدند که در آن زمان در حواشی تبریز50 قلعه وجود داشت که سیس در آن جا آمده است.

تاریخ و گذشته سیس از تاریخ آذربایجان جدا نیست.وقتی آذربایجان مورد حمله و لشکرکشی بیگانگان واقع می شد و در حمله و جنگ هایی که دولت عثمانی و روسیه به این منطقه داشتند خصوصاً جنگهای عثمانی و ایران در دوره حکومت صفویان (شاه اسماعیل سال 907هـ.ق) و جنگهای روس در زمان فتحعلی شاه (سال 1243 هـ.ق -1328 هـ.ق) و در جنگ جهانی اول (1334هـ.ق) توسط روسیه و عثمانی و در جنگ جهانی دوم (1320 هـ.ش) نیروهای روسیه آذربایجان را مورد حمله و تهاجم قرار دادند و در این مواقع سیس نیز مورد غارت و تهاجم آنها قرار گرفته است. و بالاخره داستان های تلخ و شیرین زمان جنگهای آن دوران و ظلم و ستم قزاق های روس هنوز هم بر سر زبان های پدران و سالخوردگان این منطقه جاری می باشد و پناهگاههای قدیمی که در عمق زمین به عنوان جان پناه حفر گردیده اند و همچنین تونل و اشیاء مکشوفه از آن مربوط به دوران حکومت ایلکانین (قرن هشتم هـ.ق )گویای این مطلب می باشد.

*****

نام و یاد سیس بر سر زبانها زمانی پر آوازه و به اوج خود می رسد که بزرگانی همچون شیخ اسماعیل سیسی ، پیر شرفشاه ، شیخ عزما و شانی ، بابا نورالدین ،پیر رجب و …  از این دیار برخواسته اند و با علم و معرفت خود شاگردانی را تربیت و تحویل جامعه زمان خود داده اند.

1- شیخ اسماعیل سیس یا شیخ مجد الدین سیس معروف به مغفرالااولیا والعارفین

وی در سال 667هـ.ق در دوران سلطنت آباقاخان در قریه سیس چشم به جهان گشود و بعد از گذراندن دوران طفولیت و جوانی در این مکان به عتبات و عالیات رفت و حدود ده سال در مکه و مدینه به کسب فیضی مشغول بود تا اینکه در زمان خود کعبه طالبان و قبله راغبان گردید و از اطراف و جاهای دیگر جهت کسب و علم بسوی ایشان می آمدند.ازجمله شاگردان و مشایخی که خدمت ایشان رسیده اند :1- محمد مغربی 2- سید قاسم انوار تبریزی 3- پیرمحمد گیلانی

4- پیرحاج حسن زهتاب 5- مولانا محمد غزنوی

و بالاخره شیخ اسماعیل سیسی در سن 118 سالگی در 27 جمادی الاول سال 785 هـ.ق دار فانی را وداع گفت و به دیدار حق شتافت و پیکرش در شهر سیس به خاک سپرده شد.

وجه تسمیه سیس: 

سیس در لغت نامه دهخدا به معنی اسب جلد و تند و تیز و نیز به معنی زمین کوفته آمده است.در بعضی فرهنگ نامه ها به معنی اسب تیزرو و و تندرو – چابک- جهنده می باشد.

علت نامگذاری این شهر به این نام کاملا معلوم نیست و شاید همان طوری که ذکر می کنند به خاطر اسب های تند رو و جنگی که مردم این منطقه در زمان های گذشته جهت جنگ ها و مقابله با مهاجمان تربیت می دادند.

موقعیت جغرافیایی شهر سیس 

شهر سیس از شهرهای نه گانه شهرستان شبستر استان آذربایجان شرقی بوده که در 54 کیلومتری تبریز و در 14کیلومتری شبستر واقع شده و مابین شبستر و صوفیان قرار دارد.

موقعیت جغرافیایی شهر سیس

عرض شمالی آن 38.12َ از خط استوا می باشد.طول شرقی آن 45.48َ نسبت به نصف النهار گرینویچ می باشد.

فاصله این شهر از تهران 765 کیلومتر بوده و اختلاف ساعت آن با پایتخت حدود 22 دقیقه می باشد و با مساحت 270 کیلومترمربع از شمال به شهرستان مرند و از شرق و شمال شرقی به بخش صوفیان(روستاهای نظرلو – کندرود – گل آباد – سرکند دیزج) و از جنوب و جنوب شرقی به شهرستان اسکو و از غرب به شهر شبستر و روستاهای بنیس – نوجه ده –  دیزج خلیل محدود می شود.ارتفاع این شهر از سطح آزاد دریا حدود 1460 متر است که بلندترین نقطه این شهر قله ای معروف به قالا بوده که ارتفاع آن از سطح دریا 2850 متر می باشد.

کوههای این منطقه که جزء کوههای شمالی استان آذربایجان شرقی می باشد در امتداد کوههای قره داغ (ارسباران) و مورو داغ (کوههای شمالی صوفیان) می باشد

آثار باستانی و تاریخی شهر سیس

1- مسجد محمد حنیفیه (مسجد جامع سیس)

2- مزار و مرقد پیر رجب سیسی

3- مزار شیخ عزت و شانی

4- قیزیل داش

5- مقبره بابا نورالدین 

6- تونل و پناهگاه (مربوط به دوران ایلکانیان قرن هشتم هـ.ق)

7- مقبره شیخ اسماعیل سیسی

8- آسیاب آبی