خامنه شهر خاطره ها

معرفی شهر خامنه

خامنه زادگاه آیت الله حاج سید جواد خامنه ای پدر رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران حضرت آیت الله خامنه ای و شیخ محمد خیابانی از مجاهدین نهضت مشروطه ایران ، میرزا فتحعلی آخوند زاده فیلسوف و متفکر و رمان نویس، میرزا جعفر خامنه ای شاعر نو پرداز و گرانقدر صدر مشروطیت، امام جمعه شیخ عبد الصمد خامنه ای عالم شاعر و ادیب، میرزا حسین مجتهد جامع الشرایط ، حسین خان میر پنجه سردار توپخانه ارونقی و فاتح کلات نادری عاشیق علی اکبر و محمد مبارز علیزاده شاعر و مترجم ،عبدالکریم منظوری خامنه شاعر و روزنامه نگار حاج اسدالله معرفت خامنه بنیانگذاردومین مدرسه نوین ایران (مدرسه های مجانی معرفت) پرفسور فریدون بابائی متخصص بیماری ها ی سرطانی و……… که در دامنه خوش آب و هوای و مصفای کوه میشو از رشته کوه های آرارات که در شمال ایران که از غرب به شرق امتداد دارد و طبیعت منظره زیبا و بس دل انگیزی بر آن ارزانی داشته واقع شده است.

پیشینه

خامنه در گذشته محل تولید پارچه و پشم بوده و نام قدیم آن «خومنا» بوده‌است. این شهر در دوره‌های صفویان و قاجاریان از شهرهای مهم منطقهٔ ارونق بوده و در میان شهرهای آذربایجان شهرت خاصی داشته و از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بوده‌است. مدرسهٔ معرفت (نثار) نخستین مدرسهٔ منطقهٔ شبستر بوده که پیش از پیروزی انقلاب مشروطه و در سال ۱۲۷۸ هجری در خامنه بنا شده‌است.

خامنه در گذشته مرکز تجاری منطقه بوده و بازارهای هفتگی و بازارهای کاروان‌ها در آن برقرار می‌شده‌است. هم اکنون نیز در روزهای پنجشنبه بازار هفتگی در شهر خامنه برپا میشود که بسیاری از مردم خود شهر خامنه و مردم شهرها و روستاهای اطراف، مایحتاج هفتگی خود را از این بازار تهیه می نمایند. حمام تاریخی، درخت چنار کهنسال، قلعهٔ هراتی، مساجد تاریخی (متعلق به سده‌های پنجم و ششم هجری) و مسجد میرپنج (متعلق به دورهٔ قاجاریان) از مهم‌ترین بناهای تاریخی این شهر محسوب می‌شوند. همچنین در سال ۱۳۸۶ خورشیدی در محل حمام تاریخی خامنه، موزهٔ هدایای این شهر تأسیس شد.

تاریخچه شهر خامنه

با توجه به کتاب وقفنامه رشیدی که به دستور وزیر با کفایت غازان خان نگاشته شده است و هم اینک در کتابخانه مرکزی تبریز نگهداری می شود چند نام برای شهر خامنه ذکر شده است که در ذیل به آنها اشاره می شود
در صفحه ۳۶۳ نام ((دیده کده)) در تعیین محدوده شرقی قریه کوزه کنان برای شهر خامنه ذکر شده است و این نام یعنی دیده کده قدیمی ترین نامی است که از متون تاریخی برای شهر خامنه بدست آمده است همچنین در صفحه ۳۷۶ وقف نامه رشیدی نام (( غیاث آباد )) در تعیین محدوده جنوبی قریه دارایان برای شهر خامنه ذکر شده است .
با توجه به کتب مربوط به دوران صفویه که محل وفات اولین وزیر شاه اسماعیل ( امیر نجم الدین رشتی ) را در شهر خامنه ذکر کرده اند این نام یعنی ((خامنه)) آخرین نامی است که تا به امروز برای شهر خامنه مورد استفاده قرار گرفته است.
برابر اسناد موجود در موزه هدایای خامنه در سال ۱۳۱۲ شمسی قصبه خامنه توسط اهالی شهر به مبلغ یازده هزار تومان از نظام دوله رفیعی که خود را مالک خامنه می دانست خریداری و در سال ۱۳۱۵ به شهر تبدیل شد و در سال ۱۳۳۷ به اتحادیه شهرداری های کشور پیوست.

موقعیت جغرافیایی شهر

شهر خامنه در استان آذربایجان شرقی در بخش مرکزی شهرستان شبستر به فاصله ۷۲ کیلومتری از غرب تبریز ودر فاصله ۵ کیلومتری غرب شهرستان شبستر در مختصات جغرافیایی طول شرقی ۴۵ درجه و ۳۷ دقیقه و عرض شمالی ۱۲ دقیقه در ارتفاع ۱۵۶۰ متری از سطح دریا قرار گرفته است.
شهر خامنه در دامنه جنوبی رشته کوه میشو در حوزه دریاچه ارومیه با اقلیم سرد و خشک با جمعیتی بالغ بر ۴۵۰۰ نفر واقع شده است.

اقلیم

اقلیم حاکم بر شهر اقلیم خشک –سرد ، نیمه خشک –سرد میباشد دامنه پر شیب شمالی آن که دارای اقلیم ارتفاعات فوقانی بوده و دشت ها و شوره زارهای کم ارتفاع حاشیه دریاچه ارومیه نیز اقلیم خشک – سرد حکم فرما است لذا به این ترتیب تمام شهر تحت این اقلیم قرار دارد مقدار بارش سالانه ۲۷۶ میلی متر تا ۴۰۰ میلی متر در ارتفاعات متغیر است میانگین دمای سالانه از ۱۲ درجه در مناطق جنوبی تا ۶/۳ درجه در بالای ارتفاعات میشو در تغییر است.

قناتین خامنه

استحصال آب از قنات جهت مصارف مختلف از شیوه های قدیمی رایج و غالب بهره برداری از منابع آب زیر زمینی منطقه به شمار رفته و در گذشته بیش از ۵۰۰ رشته قنات در سطح شهرستان شبستر جهت آبیاری باغات و مزارع و شرب مورد استفاده قرار می گرفته اما در حال حاضر این تعداد به دلیل رواج شیوه های جدید بهره برداری از منابع آب زیر زمینی به وسیله چاه های عمیق که در قسمت جنوبی منطقه و در حاشیه دریاچه ارومیه در شهر ها صورت می گیرد به کمتر از ۲۰۰ رشته قنات در سطح شهرستان تقلیل یافته و سهم شهر خامنه در تعداد قناتین موجود ۱۶ رشته می باشد لازم به ذکر است از چند صد سال قبل آب شرب خامنه
با سبک به خصوصی از یکی از این قنات ها لوله کشی شده و اهالی شهر از آب مشروب و پاکیزه که توسط لوله های سفالی به خانه های آنها منتقل می شده استفاده می کردند چاه های عمیق با ۶۰۰ حلقه در سطح شهرستان و برداشت شدید آب در بعضی نواحی در خشکیدن قنوات نقش اساسی دارد.

وجه تسمیه

وجه تسمیه شهر خامنه برابر اظهارات ریش سفیدان ، از زمان حکومت صفویه که مردم آن به شغل تولید متقال مشغول بوده اند به معنای آذری کلمه متقال بر می گردد.
ترکیب اصلی اولیه پارچه را که به نام (خامه) مشهور بود ، رفته رفته پس از گذشت ایام به نام خامنه تبدیل گردیده است این وجه نشانگر این مطلب می باشد که خامنه از زمانهای دور قطب صنعتی در منطقه محسوب می گردید.
زمانی که از کارخانجات پارچه بافی و رنگ رزی خبری نبود پارچه بافی در خامنه متداول و پارچه های دست بافت خامنه در شهر کوزه کنان با چاپ به چیت مخصوصی تبدیل و به خارج صادر می شد .

گردشگری خامنه

در مسیر حرکت از شبستر به سمت ارومیه و درمسیر قدیم جاده ابریشم پس از گذشت مسافت ۵ کیلومتر درقسمت شمالی جاده به سه راه خامنه می رسیم که با تابلوی به شهر ولایت خوش آمدید رو به رو می شویم بلوار ۳۵ متری حضرت آیت الله خامنه ای با طول ۲ کیلومتری با درخت کاری و فضای سبز مناسب ما را به طرف شهر راهنمایی می کند .