حال سفالگران در کوزه کنان خوب نیست

به گزارش پایگاه خبری شبسترنیوز سفالگری و کوزه گری از سال های بسیار دور شغل اصلی مردم شهر کوزه کنان درشهرستان شبستر محسوب می شود اما چند سالی است که دیگر کمتر کسی در کوزه کنان پیدا می شود که به دنبال کار سفالگری برود و این هنر-صنعت با تهدیدی جدی روبروست.

سفالگری و کوزه گری تاریخ و قدمتی چند هزار ساله دارد و این صنعت- هنر در بسیاری از موارد  یا از پدران به فرزندان به ارث می رسیده است و یا از استاد به شاگرد؛ و تاریخ سفالگری و کوزه گری در کوزه کنان نیز جز این نیست.

در کارگه کوزه گری رفتم دوش

دیدم دو هزار کوزه گویا و خموش

ناگاه یکی کوزه بر آورد خروش

کو کوزه گر و کوزه خر و کوزه فروش₍₁₎

کوزه گری دیگر صرف نمی کند

حاج رجبعلی، پیرمرد مو سفیدی است که در کارگاه سفالگری سال های مدید کوزه گر بوده است. حاج رجبعلی با اشاره به نحوه استاد – شاگردی و پدر – پسری در این حرفه گفت: این حرفه را از پدرم آموخته ام.

وی درباره اینکه آیا فرزندانش مثل خود او دوست دارند این شغل را ادامه دهند گفت: جوان ها امروز در این شهر رغبتی به آموختن این “هنر” ندارند. فرزندان من هم این شغل و پیشه را ادامه نمی دهند چون صرف نمی کند.

کوزه کنان شهر کوچکی است در 70 کیلومتری شهر تبریز با جمعیتی حدود 5 هزار نفر. مردم این شهر از قدیم الایام شغل و پیشه شان سفالگری و کوزه گری بوده است و در حقیقت نام این شهر از رونق این حرفه در این منطقه گرفته شده است.

خریدار کم داریم!

دیگر سفالگر میان سال تبریزی با اشاره به کسادی حرفه کوزه گری گفت: درآمد مناسبی ندارد. قبلا مشتری زیاد بود حالا مشتری کم شده است. ما هم برای به روز شدن و ساماندهی کارمان بودجه و سرمایه نداریم.

طرح های جدید شاید این هنر-صنعت را احیا کند

یکی از معدود کوزه گران جوان در خصوص رونق بازار کوزه گری و سفالگری می گوید: طرح های سنتی دیگر از مد افتاده است. الان این حرفه در صورتی مقرون به صرفه است که ما طرح های جدید را بسازیم و وارد بازار کنیم.

وی درباره مشکلات خودشان در خصوص به روز رسانی اظهار کرد: ما دستگاه تصفیه نداریم. کوره های پیشرفته نداریم . برای داشتن دستگاه تصفیه و کوره های پیشرفته و انجام این گونه کارها، سرمایه می خواهد که ما نداریم.

دی کوزه گری بدیدم اندر بازار

بر پاره گلی لگد همی زد بسیار

و آن گِل به زبان حال با او می گفت

من همچو تو بوده ام مرا نیکو دار₍₂₎

چند سالی است که کوزه گری در شهر کوزه کنان از رونق افتاده و بسیاری این هنر-صنعت را کنار گذاشته اند.

در کمتر از دو دهه، سه چهارم از کارگاه ها تعطیل شده اند. تعداد کارگاه های سفالگری در کوزه کنان در سال 1370، 80 کارگاه  بوده که این تعداد در سال 1392 به 20 کارگاه تقلیل یافته است.

با کوزه گری حتی پول نان خالی را در نمی آوردم!

یک سفالگر سابق که حالا راننده کامیون است درباره علت رها کردن شغل خود گفت: 30 سال سفالگری کردم دیدم صرف نمی کند ولش کردم. با این کار حتی پول نان خالی را هم نمی توانستم در بیاورم.

یک فروشنده صنایع دستی که سابق بر این سفالگر بوده در خصوص عدم رغبت جوانان به این حرفه، اظهار می کند: این کار (منظورش سفالگری است) سودی ندارد برای همین جوان ها دنبال این کار نمی روند.

از رونق افتادن این هنر-صنعت باعث مهاجرت جوانان به شهرهای دیگر شده است.

حبیبی، سرپرست شهرداری کوزه کنان در خصوص مهاجرت جوانان گفت: اکثر جوانان از کوزه کنان رفته اند و آنهایی که در حال تحصیل هستند بعد از اتمام تحصیلات مجبورند از اینجا به شهرهای بزرگتر بروند تا بتوانند پیشه و حرفه ای برای گذران زندگی خود پیدا کنند.

آخرین آواز قو؛ آخرین بازمانده از یک خانواده کوزه گر

یک سفالگر میان سال گفت: برادرم در این کار بود ولی شغلش را رها کرد و به تهران رفت. منم آخرین بازمانده از نسل خانواده ام هستم که سفالگری می کنم.

تو را من چشم در راهم ای وام!

پیرمرد سفالگر در خصوص حمایت های سازمان ها گفت: رییس میراث فرهنگی همراه با 22 نفر در خرداد سال 1388 به کوزه کنان آمدند و طی صحبتی که با من داشتند وعده دادند که به من 15 میلیون وام بدهند. این وام تا به امروز عملی نشده است.

به آفرین، کارشناس سفال میراث فرهنگی آذربایجان شرقی در خصوص تسهیلات بانکی برای کارگاه های سفالگری گفت: در بحث تسهیلات بانکی که یک بحث کلانی است و مختص به این استان نیست انشاا… برای سال 93 پیش بینی هایی شده است. برای کارگاه های سفالگری کوزه کنان نیز تسهیلات بانکی در نظر گرفته شده است.

در صورتی که این حمایت ها تحقق یابد باعث رونق و شکوفایی این هنر-صنعت  در این شهر می شود و آثار این کار اقتصاد منطقه را احیا خواهد کرد.

این کوزه چو من عاشق زاری بوده است

در بند سر زلف نگاری بوده است

این دسته که بر گردن او می بینی

دستی است که بر گردن یاری بوده است₍₃₎

گفتنی است کوزه‌کنان یکی از شهرهای استان آذربایجان شرقی ایران است. این شهر در بخش مرکزی شهرستان شبستر قرار دارد. فاصله آن با مرکز استان  ۷۵ کیلومتر و با مرکز شهرستان ۱۲ کیلومتر است.

جمعیت کوزه‌کنان بیش از پنج‌هزار نفر است و شغل اغلب ساکنان آن کشاورزی است؛ اما جمعی از اهالی این شهر نیز سفالگرند. آثار و بقایای کوزه و سفال های قدیمی که گاه به صورت اتفاقی در آن یافت می‌شود نشان دهنده حرفه اصلی پیشینیان و احتمالا وجه تسمیه این شهر می‌باشد.

(1)، (2) و (3): (خیام)

 گزارش از صدا و سیما و تبریزبیدار