ادبیات در یک سال دچار دگردیسی نمی‌شود/ نوید روزهای خوش برای کتاب

به گزارش شبسترنیوز به نقل ازمهر ابراهیم زاهدی مطلق پیش از همه القاب و عناوینی که می‌شود برای وی به کار برد، یک روزنامه‌نگار و صاحب‌نظر فرهنگی تمام عیار است. سال‌ها فعالیت فرهنگی در روزنامه های ابرار، انتخاب، همشهری، جام‌جم، جوان و نیز حضور مستمر در بطن جریان‌های فرهنگی و ادبی کشور از او یک صاحب‌نظر تمام عیار ساخته که در میان تمامی اهالی فرهنگ و رسانه این تمام عیاری با یک واژه دیگر نیز عجین است: «انصاف».

گفتگوی نوروزی ما با ابراهیم زاهدی مطلق که این روزها معاون ادبیات بنیاد ادبیات داستانی است نیز به بهانه همین انصاف و برای بررسی وضعیت ادبیات داستانی ایران در سال جاری و افق پیش روی آن در سال آینده رخ داد که در ادامه از نگاه شما می گذرد؛

* جناب زاهدی به نظرم یکی از مهمترین اتفاقاتی که در امسال در کشور ما رخ داد کنار رفتن تقریبی چهره های نامدار ادبیات ایران از بستر تولید و انتشار رمان و داستان بلند و رو آمدن نویسندگان جوان بود. نویسندگان جوانی که عمده شان کار اولی بودند و به جرات می گویم که بسیاری از این کارها محل اتفاق زیادی در بطن جریان داستانی ایران در سال جاری نشد یعنی نشنیدیم که مثلا دست به دست بچرخد و توصیه شود به خواندنش. این را باید یک اتفاق و پروسه بدانیم؟ یا اینکه فکر می کنید اینها طبیعی است؟

در ادبیات که محل تامل جدی است، نه در یک سال کسی رو می‌آید نه کسی کنار می‌کشد؛ طبیعت ادبیات، حوصله و صبر است برای رسیدن میوه شیرین. جوان هایی که شما امسال می بینید، محصول جلسه ها و کلنجار رفتن‌های سال های قبل هستند.

کنار رفتن ها هم که من خیلی مثل شما فکر نمی‌کنم کنار رفته باشند، در مورد برخی، باز هم محصول تنبلی های سال های قبل برخی نامداران. به نظرم در این بخش به طور معمول کار دارد پیش می‌رود. کمی هم ساده‌گیری و بی پولی و شاید بعضا خست ناشران است که نمی‌توانند یا نمی‌خواهند هزینه کنند برای سفارش دادن به بزرگان و بستن قرارداد با نامداران؛ پس به جوان ها که ارزان‌تر هستند رجوع می‌کنند.

* با این حال به نظر شما ما در حال دگردیسی دربدنه و پوسته ادبیات داستانی ایران نیستیم. یعنی نسلی جدید در حال رونمایی و پوست اندازی نیست؟

ادبیات در یک سال دگردیسی نمی‌کند. نه در پوسته و نه در بدنه. نسل جدید هم همیشه هست و این جابه جایی به صورت بطئی و آرام همیشه ادامه دارد. ضمن آن که کسی به جای کسی نمی‌آید. سبک‎ها جابه جا می‌شوند.

* جناب زاهدی خیلی از نویسندگان و اهالی فرهنگ تغییر فعلی در رویه ممیزی کتاب را یکی از عوامل رشد در کل برای فضای نشر کشور مفید بوده است. شما سهل گیری فعلی بر ممیزی کتاب را چقدر سودمند می دانید؟

من در باره ممیزی بارها نظرم را داده‌ام؛ نه سخت‌گیری و نه سهل‌گیری. ممیز باید وظیفه‌اش را طبق مقررات انجام دهد. نباید سلیقه‌اش را مسلط بکند بر مقررات و اثری که بررسی می‌کند. نباید کینه توزی کند. و نباید از خودش قانون بگذارد و نباید خودش را محور حق و باطل کند.

اگر مقررات صراحت ندارد، او باید خواستار مقرراتی صریح باشد. همین. اما آن چه من الان و سالهاست می‌بینم، آشفتگی و سلیقه برخی از ممیزان است که مسوولان را هم وادار به هزینه دادن کرده است.

* سال ۹۳ سال تحولات زیادی در جوایز ادبی دولتی اعم از جلال و شعر فجر بود. از سویی برخی از این جوایز مانند کتاب فصل حذف شدند و از سوی دیگر جایزه جلال و کتاب سال با تغییرات عمده‌ای برگزار شدند که می‌دانیم حواشی کم هم نداشته است. به نظرشما تغییرات و اتفاقات امسال این جوایز ادبی را می شود مثبت ارزیابی کرد؟

امسال من برگزاری این جوایز را خیلی بهتر و روان تر از سال‌های قبل دیدم. برخلاف نظر شما حواشی هم به نظرم نداشت. این را به خاطر حضور خودم در بنیاد شعر و ادبیات داستانی نمی‌گویم.

درباره جایزه جلال حتی قبل از آمدنم به بنیاد بود که گفتم خیلی خوب برگزار شد. درباره شعر فجر هم نظر دیگران را می‌گویم که سال های قبل را دیده بودند. ضمن آن که هر مدیری در حوزه مدیریتی‌اش تصمیم‌هایی می گیرد که قابل احترام است.

قرار نیست که مدیر به نظر دیگران عمل کند. باید دید چه امکاناتی داشته و از امکاناتش چه بهره برداری هایی توانسته است بکند. مجموعا من برگزاری این جوایز را منهای نفرات برگزیده که نظر داوران است خیلی خوب و بی حاشیه دیدم.

* سوالات پایانی ام را می خواهم معطوف به سال آینده بکنم. نمی خواهم  غیب گویی کنید اما سوالم به طور مشخص این است که با آنچه در سوالات بالا در حوزه ادبیات ایران در سال جاری نوشتی به نظرتان چقدر می شود به ادبیات ایران به عنوان یک موجود زنده و دارای ری اکشن و تاثیرگذاری در سال آینده دل بست؟ آیا می شود جان و زندگی در آن شاهد بود؟

باز هم بر می گردم به همان سوال اول؛ ادبیات در یک سال ثمر نمی‌دهد. محصول هر سال از کاشته‌های سال های خیلی قبل است. ما الان داریم محصول تلاش و جان کندن های نویسندگان دهه ۷۰ را در حوزه جنگ ملاحظه می کنیم.

آنهایی که الان اثر شاخص می نویسند، روی شانه کسانی نشسته اند که تجربه‌های خام نوشتن های دهه ۷۰ را ارایه کردند و چوبش را خوردند و نقدش را شنیدند. حالا، هم خودشان و هم نویسنده‌های جوان دارند میوه اش را می خورند و از پختگی اش لذت می برند.

من امسال هم داور انتخاب کتاب سال دفاع مقدس بودم. در برخی سال های قبل هم بوده‌ام و به خصوص سرداور بخش زندگی نامه بودم در جشن ربع قرن انتخاب کتاب دفاع مقدس؛ واقعا در آن سال‌ها اگر مثل امسال کتابی داشتیم، همگی کتاب سال بودند. حال آن که امسال خیلی از کارها را کنار گذاشتیم چون دستمان خیلی پر بود. این ها نوید روزهای خوش برای کتاب است. البته کتاب‌هایی هم داریم که به لعنت خدا نمی‌ارزد.

گفتگو: حمید نورشمسی